چرا به خواب نیاز داریم؟
تاثیر خواب: حتما شما هم این جمله را شنیدید که انسان یک سوم از زندگی خود را در خواب سپری می کند. ما انسان ها و حتی تمام موجودات اطراف ما بعد از مدتی فعالیت نیاز به استراحت و بازیابی انرژی داریم تا انرژی از دست رفته در طول فعالیت را جبران کنیم. مغز انسان شگفت آور ترین دستگاه ذخیره و پردازش اطلاعات در دنیای ماست، پس طبعا نیاز بیشتری به استراحت دارد. جدی گرفتن تاثیر خواب بر یادگیری در افراد به خصوص برای برای دانش آموزان و کنکوری های که به حداکثر توانایی ذهنی خود نیازمند هستند بسیار واجب است.
بی خوابی یا اختلال خواب چیست؟
حتما همه ما در مواقعی شاهد این موضوع بوده ایم که پس یک شب بدون استراحت عملکرد ذهنی و جسمی ما به طور چشمگیری افت کرده است. این اتفاق تنها یک نمونه از عوارض اختلال خواب یا بی خوابی است. بی خوابی یا کم خوابی (insomnia) نشانه ای از مستمر نبودن خواب فرد است. به بیانی دیگر مشکل در به خواب فرو رفتن، بیدار شدن زیادی در هنگام شب، ناتوانی در دوباره به خواب رفتن، بیدارشدن زودهنگام در صبح و یا به عبارتی، خوابی که باعث بازیابی انرژی نشود را بیخوابی می گویند. بیخوابی به دو صورت در افراد تأثیر گذار است:
- ضعف در حافظه: کم خوابیدن باعث اختلال در یادآوری مطالبی می شود که ما در طول روز فرا گرفته ایم
- پایین آمدن تمرکز: به دلیل کمبود زمان استراحت و طولانی شدن زمان هشیاری و همچنین برای جبران خستگی جسمی توسط هورمون ها، ذهن ما توانایی تمرکز بر مطالب را از دست می دهد.
چه مقدار خواب نیاز است؟
حتما بعد از خواندن مطالب فوق این سوال در ذهن شما شکل گرفته است که با این تفاسیر ما انسان ها حداقل به چه مقدار خواب نیاز داریم؟
جواب این سوال را می توان از نتایج تحقیقات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها فهمید که میزان خواب گروه های سنی مختلف را به این صورت اعلام کرده:
- گروه سنی 6 تا 12 سال 9 تا 12 ساعت
- گروه نوجوان 12 تا 20 سال 8 ال 10 ساعت
- گروه بزرگ سال 7 تا 9 ساعت
البته این مقدار جنبه عمومی دارد و میزان خواب به عوامل شخصی نیز بستگی دارد. به طور مثال انیشتین که از بزرگترین شخصیت های علمی تاریخ است روزانه 12 ساعت می خوابید! باید به این نکته توجه شود که مدت زمان خواب به تنهایی نمی تواند منجر به افزایش کیفیت خواب شود.
سایر عوامل دخیل در کیفیت خواب نیز باید مورد توجه قرار بگیرند که عبارت اند از:
- راندمان خواب: مدت زمانی که فرد به تخت خواب می رود به مدت زمانی که فرد در خواب است گفته می شود
- تاخیر در به خواب رفتن: به مدت زمان لازم بین رفتن به به تخت خواب و به خواب فرو رفتن افراد گفته می شود
- تاخیر در REM: از هنگام به خواب رفتن فرد تا فرو رفتن به خواب عمیق را گویند.
REM به چه معناست؟
حرکت سریع چشم یا (rapid eye movement) به حالتی از خواب گفته می شود که چشم ها حرکت سریعی دارند، عضلات در حالت انبساط هستند و فرد رویا می بیند. این مرحله با افزایش فعالیت عصبی مغز همراه هست و سبک ترین مرحله خواب است. ما معمولا 25 درصد از خواب خود را در این مرحله می گذرانیم.
چه اتفاقی برای اطلاعات در ذهن ما می افتد؟
دانشمند فرایند ذخیره اطلاعات را به سه مرحله تقسیم میکنند:
- فراگیری: به صورت ساده به دریافت اطلاعات توسط مغز گفته می شود. این مرحله در کلاس یا هنگام مطالعه اتفاق می افتد که ما با مقدار زیادی از اطلاعات تازه برخورد می کنیم و به حافظه کوتا مدت خود انتفال می دهیم.
- جمع اوری: به روند ثبت یا ذخیره اطلاعات گفته می شود. در این مرحله ما اطلاعاتی را که در طول روز فراگرفته ایم را وارد حافظه بلند مدت می کنیم تا تثبیت و ذخیره شوند.
- یادآوری: به توانایی استفاده و جمع آوری اطلاعات در ذهن گفته می شود که به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه اتفاق می افتد. این مرحله در زندگی روزمره و اتفاقاتی چون آزمون دادن و استفاده از مهارت های آموخته شده روی می دهد.
دو مرحله فراگیری و یادآوری در هنگام بیداری و هشیاری اتفاق می افتد اما تحقیقات نشان داده اند که مرحله مهم جمع آوری و یادگیری در زمان خواب اتفاق می افتد. با این وجود کم خوابی یا بی خوابی شما را از مهم ترین مرحله خواب و یادگیری محروم می کند.
یکی دیگر از تاثیرات اختلال خواب بر یادگیری دانش آموزان از بین رفتن سلول های عصبی است. بی خوابی باعث می شود که نورون ها فرسوده شده و نتوانند به درست با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. نبود مرحله دوم (جمع آوری) یاعث می شود که اطلاعات جدید در ذهن ما تثبیت نشوند و بدتر از همه،یادآوری اطلاعات گذشته نیز دچار اختلال می شود.
تاثیر خواب بر یادگیری دانش آموزان چیست؟
خواب دانش آموزان و کنکوری ها بر عملکرد تحصیلی و رتبه آن ها در آزمون ها تاثیر مستقیم دارد. طبق گفته موسسه ملی اختلالات عصبی و حمله های عصبی آمریکا، تحرکات عصبی که در طول روز اتفاق می افتند در هنگام خواب مجددا تکرار می شود. محققان علت این موضوع را تلاش ذهن در ثبت اطلاعات روزانه می دانند که در بخش قبل به آن اشاره کردیم.
تاثیر خواب بر حافظه انسان چیست؟
هنگامی که بخش مهمی از روز را صرف یادگیری اطلاعات جدید می کنیم نیاز داریم که این اطلاعات در حافظه ما جایگذاری بشوند. این اتفاق در مرحله REM به وجود می آید. با این وجود خواب خوب باعث افزایش توانایی شما در تبدیل حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت خواهد شد.
چگونه بهتر بخوابیم؟
امیدواریم تا اینجا با توجه به مواردی که گفته شده، متوجه تاثیر خواب بر یادگیری شده باشید. اکنون تعدادی از راه حل های رایج را مرور میکنیم. این روش ها به شما کمک می کنند تا از اثرات منفی کم خوابی بر یادگیری خود جلوگیری کنید. هم چنین این روش ها باعث عملکرد ذهنی و جسمی بهتر برای شما خواهند شد. در ادامه این راهکار ها را بررسی خواهیم کرد.
-
1. تنظیم برنامه خواب
با توجه به اینکه مدت زمان خواب تاثیر کلیدی بر فعالیت ذهنی، یادگیری و فیزیکی ما انسان ها دارد، آیا فقط 9 ساعت خوابیدن برای ما کافیست یا باید از یک برنامه منظم استفاده کرد؟ اگر برنامه خواب منظم نباشد ریتم شبانه روزی بدن ما که مسئول بسیاری از امور حیاتی است مختل می شود که تاثیرات منفی بسیاری دارد. پس سعی کنید همیشه یک ساعت مشخص و منظم را برای خواب خود در نظر بگیرید. به طور مثال اگر شما هر شب ساعت 10 بخوابید و 8 ساعت هم در خواب باشید، یادگیری بیشتری نسبت به وقتی خواهید داشت که یک شب 9 بخوابید و شب دیگر ساعت 12 !
-
2. فعالیت جسمی کافی
ثابت شده است که برای استراحت ذهنی خود باید کار فیزیکی انجام دهید و برای استراحت و رفع خستگی کارهای فیزیکی، به خواب بروید.
همیشه بعد ار یک روز طولانی پر از مطالعه یک فعالیت بدنی سبک حتی در حد شستن ظرف ها داشته باشید تا بدن شما به آرامش برسد. در غیر اینصورت دچار تشویش افکار خواهید شد. این امر حتی باعث می شود که مطالب درسی را فراموش کنید.
-
3.بنویسید
نوشتن افکار و برنامه های روز بعد می تواند باعث آزاد شدن ذهن شما از مطالب غیر ضروری و استرس‌زا شود. همچنین اطلاعات مفید و کاربردی که در طول روز فرا گرفته اید، در طول خواب در ذهن ثبت می شود.
مطالب عنوان شده تنها بخشی از تاثیرات خواب بر یادگیری و نقش آن در زندگی تحصیلی افراد و دانش آموزان است. راه حل های عنوان شده در این نوشته، تنها هنگامی کاربرد خواهد داشت که شخصی سازی شوند تا بر اساس ویژگی های شما بهترین عملکرد را داشته باشند.
.
.
.
.
.