چگونه مشاور تحصیلی خوبی باشیم: من به عنوان  فردی که روزی دانش آموز بوده و امروز هم به عنوان یک مشاور تحصیلی مشغول به کار هست؛ سعی دارم تا تمام تجربیات و اطلاعاتم را که قابلیت تعمیم عمومی دارند رو در اختیار شما عزیزان قرار بدم.

برای تبدیل شدن به یک مشاور کنکور خوب و مشاور تحصیلی حرفه ای، باید به یک سری نکات توجه ویژه ای بشود. برای پاسخ به این سوال که “برای مشاور تحصیلی شدن چه باید کرد ؟” نکات جامع و قابل تعمیمی رو برای شما متذکر شدم تا بتونید با استفاده از اونها، پیشرفت کنید و جزء به جزء مهارت خودتون رو توسعه بدید.

ویژگی یک مشاور تحصیلی خوب

⊕ مطالعه دقیق مباحث مشاور تحصیلی:

همونطور که برای یک سامورایی شمشیرش مقدس و جدایی ناپذیر هست؛ برای یک مشاور تحصیلی ‌خوب شدن هم، مطالعه و کتاب، مقدس و جدایی ناپذیر باید باشه و با بهترین راه های مطالعه دروس آشنا باشه. چرا که مشاوره و مشورت دادن مبتنی بر امر دانستن است و دانستن هم از راه مطالعه حاصل می شود. به جرئت می توانم بگویم که مشاوری که به روز نباشد و یا هر لحظه خود را به روز نکند، باید حکم بازنشستگی خودش را امضا کند و به سراغ شغلی دیگر برود. چرا که امروزه علم سرعتی سرسام آور دارد و شما باید خود را با سرعت آن پیش ببرید. بدون تعارف بگویم؛ اگر به روز نشوید، نمی توانید با دانش آموزان تعامل کنید؛ یا در خوش بینانه ترین حالت یک تعامل موثر و سازنده داشته باشید. این اصلا خبر خوبی برای یک مشاور نیست دانش آموزان امروزی به دلیل مهارت در استفاده از شبکه های اجتماعی، و مهم تر از آن کنار گذاشتن کلیشه ها و سنت های غلط قدیمی، جرئت شک کردن به هر چیزی را به خودشان می دهند. این موضوع گاها ممکن است گریبان گیر شما شود و پاسخ شما برای آنها بسیار مهم و تاثیر گذار است. هر چند که ممکن است که به روی شما نیاورند.

⊕ بسیار درک کننده بودن مشاور تحصیلی:

به نظر من مهم ترین ویژگی هر انسان در زندگی اجتماعی و تعاملش با دیگران، میزان درک و خویشتن داری اون هست. فارغ از بحث مشاوره همه ی ما انسان ها نیاز به کسانی داریم که ما رو درک کنند تا خستگی و جراحاتی که جامعه در طول روز به ما منتقل می کنه رو باهاشون مطرح کنیم و شریک بشیم. از طرف اونها مرهمی به اسم آرامش و عاطفه رو دریافت کنیم. حال وقتی که شما در سمت مشاور تحصیلی هستید، با دانش آموزانی مواجه هستید که احتمالا برای اولین بار با فشار زندگی به این شکل و در این حجم مواجه می شوند. شاید این خوشبینانه ترین حالت است؛ چرا که ممکن است والدینش را از دست داده باشد، دچار بیمازی خاصی باشد، دچار اعتیاد یا یک بحران اجتماعی شده باشد و …. که تمام این ها شما را ملزم با درک کردن او می کند، اما برای ایجاد حس درک شدن در طرف مقابل خودمون چه کنیم؟

با تمام وجودمان به او گوش بدهیم: ترجیحا از صندلی خود جدا شده و به سمت او متمایل شویم، لبخند بر لب داشته باشیم، آراسته و خوشبو باشیم، به هیچ وجه به میان صحبت او وارد نشویم، محیطی آرام برای او فراهم کنیم، عوامل بر هم زننده تمرکز مثل موبایل را خاموش کنیم یا به طور کل آن در کشو قرار دهیم. به طور کل مواردی که ذکر شدند از رایج ترین و مطمئن ترین راه ها برای ایجاد حس درک شدن و شنیده شدن برای دانش آموز است.

* به هیچ وجه؛ تاکید میکنم به هیچ وجه در طول جلسه مشاوره خود را سرگرم تلفن خود نکنید. ( پاسخ دادن به پیام ها، بازی با موبایل، پاسخ دادن به تماس و‌‌‌…) چرا که عواقب بسیار بدی دارد که مهم ترین آنها القا حس مهم نبودن به دانش آموز است .

⊕ شنونده بودن یک مشاور تحصیلی خوب:

یه مشاور، خوب قبل از اینکه یک مشورت دهنده خوب باشه، باید یک شنونده عالی باشه. چرا که هر چه دقیق تر گوش دهید نکات بیشتری رو برای تجزیه و تحلیل دریافت می کنید که نهایتا منجر به ارائه یک مشاوره بهتر میشه. حال سوالی که مطرح می شود این است که چگونه یک شنونده خوب باشیم؟ چند راهکار ساده وجود دارند که مهم ترین اونها، کنار گذاشتن و یا کم کردن ترافیک ذهنی مون هستش که انجام کارهایی مثل مدیتیشن به شدت کمک کننده هست.

راه حل دوم ایجاد یک محیط آرام و امن هست تا دانش آموز بتونه در نهایت  آرامش حرف خودش رو بیان کنه که برای ایجاد همچین محیطی باید عوامل حواس پرتی مثل موبایل و هر گونه سر و صدا رو به حداقل خودش رسوند.

⊕ قضاوت نکردن:

قضاوت نکردن متاسفانه جز جدایی ناپذیر فرهنگ ما شده؛ ولی خب راه هایی برای بهبودش هست که از حوصله این مقاله خارج هست. اما شاید بگید چطور  وقتی این حجم از اطلاعات رو از یک نفر دریافت می کنیم، به شکل نا خودآگاه او را قضاوت نکنیم؟ پاسخ اینجاست که شاید واقعا نتوانیم؛ ولی حداقل کارهایی هست که باید آنها را انجام دهیم تا با کمترین مشکل مواجه شویم. برای مثال وقتی دانش آموز از مشکلات خود می گوید یا از خانواده اش که وضعیت خوبی ندارند؛ ممکن است شما با خود بگویید که کار خیلی سختی در پیش دارید، یا این مورد غیر قابل اصلاح است که این حرف اثر بسیار بسیار مخربی بر ادامه رابطه شما و دانش آموزتان دارد. بهتر است که به جای ایجاد همچین پیش فرض هایی در ذهن خودتان، سعی کنید که بیشتر بر تلاش خود بیافزایید، یا به راهکار های مثبت تر فکر کنید، یا حتی اگر احساس نیاز کردید از همکاران با تجربه تر خود یا متخصصین رده بالاتر مشورت بگیرید. این شیوه ی رفتار نه تنها رابطه شما و دانش اموزتان را بسیار مستحکم و قوی تر میکند بلکه باعث می شود تا این تلاش و زحمت خود احساس ارزشمندی و خشنودی و رضایت بیشتری دریافت کنید.

⊕ دانستن حد و مرز وظایف مشاور تحصیلی خوب:

دانستن حد و اختیارات برای هر فردی در هر سن و نقشی لازم و اجباریه؛ اما در بعضی نقش ها و موارد، واقعا بحثی حیاتی هست. برای مثال برخی از مشاورین، که متاسفانه اکثرا از تجربه نسبتا زیادی برخوردار هستند، با توجه برخی موارد که در افراد خاصی مشاهده کرده اند، دست به توصیه هایی می زنند که بعضا آثار جبران ناپذیری رو در پی داره. از بارزترین اونها میشه به تجویز دارو بدون علم و آگاهی و تخصص پزشکی اشاره کرد.

یک مشاور خوب این رو میدونه که هیچ چیز از سلامت دانش آموز مهم تر نیست. حتی اگر که به نتیجه مورد نظر دست پیدا نکنه پس خواهشا به هیچ وجه در حوزه ای که دانش کافی رو ندارید به هیچ وجه داخل نشید حتی شما دوست عزیز!!!!!!

⊕ آشنایی با اختلالات روانشناسی:

این مورد از اون ویژگی هایی هست که شما رو به یک مشاور حرفه ای تبدیل می کنه. حالا ممکنه این سوال برای شما پیش بیاد که چرا اصلا باید با اختلالات آشنا شد؟

پاسخ های زیادی برای این سوال وجود داره. ولی در اینجا ما به ۲ تا از مهم ترین دلایل دانستن و آشنایی با اختلالات روانشناسی می پردازیم:

۱- در گام اول باید بگم که ما به عنوان مشاور تحصیلی در صورت حدس یا حتی تشخیص یک اختلال می تونیم فقط پیشنهاد مراجعه به یک متخصص یا روانشناس رو به دانش آموزمون بدیم و به هیچ وجه حق ورود به حوزه درمان و مخصوصا تاکید می کنم دارو درمانی را به هیچ وجه نداریم.

اما علت ۲ طبیعتا وقتی که شما متوجه یک اختلال در دانش آموز بشید و نشانه ها و سبک رفتاری درست رو بدونید؛ قطعا می تونید رفتاری بهتر و مناسب با حال اون فرد داشته باشید و این نوع رفتار باعث ایجاد حس خوشایند همدردی و همراهی و تنها نبودن در فرد میشه که این امر خود باعث تاثیر پذیری بیشتر و روز افزون در دانش آموز میشه.

⊕ آشنایی با تیپ های شخصیتی و خلق و خو ها:

یکی از مهارت های لازم برای تبدیل شدن به یک مشاور خوب و حرفه ای، دونستن تیپ های شخصیتی هست که به شدت لازم و حیاتی هست. چرا که با دانستن این علم بسیاری از سوء تعبیر ها و تفسیر ها و قضاوت های غلط ما برطرف میشه در بسیاری از موارد دیده شده که مشاور علت عدم همکاری و مشارکت کافی کلامی از سوی دانش آموز رو عمدی می دونسته. در حالی که بعد از بررسی توسط یک روانشناس مجرب مشخص شده که خود مشاور فردی به شدت برونگرا بوده و فعالیت و مشارکت عمومی بالایی داشته؛ اما طرف مقابل یعنی دانش آموز فردی به شدت درونگرا بوده که علاقه چندانی به تفسیر و تعبیر و زیاد صحبت کردن نداشته است و عدم تسلط مشاور بر تیپ های شخصیتی، چنین وضعیتی را ایجاد کرده است و مواردی از این قبیل که تبعات بسیاری را بر عهده دارد. اما به عکس در مواردی هم دیده شده که مشاور به علت تسلط کافی موجب شکوفایی دانش آموز و بالندگی هر چه بیشتر ان شده است.

⊕ از خودگذشتگی، ویژگی یک مشاور تحصیلی ایده آل:

از خود گذشتگی از دسته صفت هایی هست که در هر نقش و مسئولیتی و هر جامعه ای فرد رو از بقیه همرده های خودش متمایز می کنه. ولی برای ایجاد این صفت، به شدت نیاز به صبر هست و بهتون توصیه می کنم که اصلا برای تظاهر به اون یا حتی ایجاد این عادت در خودتون عجله نکنید و صبور باشید. اما از خودگذشتگی یعنی چی؟

در تعریف کلی میشه گفت که از خودگذشتگی یعنی انجام اموری که فراتر از وظیفه ما هست و یا گذشتن از حقوق یا اختیارات خود برای رسیدن ارمانی اخلاقی یا هدفی والا، یا حتی صرفا علاقه. اما باید خیلی مراقب باشید که این از خودگذشتگی به شکل وظیفه برای دیگران تعریف نشه. همچنین اینکه این از خودگذشتگی سبب ایجاد سوء تعبیر نشه و صرفا حالت یک فداکاری دوستانه رو داشته باشه .

⊕ کاسب نبودن:

درسته که هر شغلی راهی برای امرار معاش فرد محسوب میشه؛ اما نباید از اینکه ماهیت شغل خودمون رو قبل از ورود بدونیم هم غافل شد. برای مثال فردی که شغل فروشندگی رو انتخاب می کنه، به احتمال خیلی خیلی زیاد هدفش کسب درآمد و سود حداکثری هست؛ اما کسی که شغلی مثل معلمی و مشاوره و پزشکی رو انتخاب می کنه، باید هدفی مثل ارتقا سطح علمی جامعه، کمک کردن به همنوع یا نجات جان افراد و یا در کل اعتلا و ارتقا جامعه خودش باشه و پول رو در اولویت های بعدی خودش قرار بده. البته کم نیستند مواردی که اصلا به این نکته توجهی نمی کنند و اتاق عمل یا اتاق مشاوره رو با حجره بازار اشتباه می گیرند. شاید بگویید که بسیار هم موفق هستند؛ ولی به جرئت به شما می گویم که اگر این افراد توان و انرژی خود را در حوزه هایی مثل بازار یا تجارت می گذاشتند، بسیار خشنود تر و شاداب تر بودند. پس اگر کار مشاوره رو شروع کردید، لطفا به دانش آموز به چشم یک مشتری نگاه نکنید و سعی در مسالمت و درک و کمک به او داشته باشید.

⊕ حفظ کردن مرز ها, قابلیت یک مشاور تحصیلی خوب:

بسیاری از افراد, مخصوصا تازه کار ها و جوان تر ها, گاها براشون پیش اومده که وقتی دانش آموزشون جنس مخالفشون بوده دچار دلبستگی عاطفی به اون شده اند یا بالعکس البته اکثرا دانش آموزان دچار این دلباختگی می شوند که علت های مثل فشار سال کنکور، بحران های عاطفی، کمبود محلت از طرف اطرافیان و دوستان، فوران های هورمونی و مواردی از این قبیل. اما وظیفه ما به عنوان یک مشاور تحصیلی در چنین مواردی چیست؟

1. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است برای به وجود نیومدن هر گونه سو تفاهمی، بهترین کار این هستش که از روز اول با لحنی کاملا جدی و مودبانه، اما دوستانه با دانش آموزان خودتون تعامل کنید. مخصوصا اگر که جنس مخالف باشه.
2. به محض اینکه احساس کردید حسی از جانب شما یا دانش آموزتون در حال شکل گیری هستش، ابتدا از خودتون مطمئن بشید و اگر بعد از اطمینان از خودتون از مشاورین با تجربه تر مطرح کنید یا سعی با تغییر رفتارتون به شکلی که واضح نباشه حس اون رو تغییر بدید.

⊕ کنترل بر روی خویشتن:

کنترل بر خود از مهم ترین مهارت های ارتباطی هست که هر کسی برای داشتن ارتباطات موثر در زندگی خودش به اون نیاز داره. اما وقتی که شما با دانش آموزان و مخصوصا نوجوانان سر و کار دارید، اهمیت موضوع دوچندان میشه. بزارید ادامه بحث رو با ذکر بک مثال براتون توصیف کنم.

فرض کنید شما با یک نوجوان نسبتا پرخاشگر که دچار تکانه های متعدد میشه و از طرفی هم وضعیت خانوادگی و تحصیلی خوبی هم نداره مواجه هستید و الان هن در نزدیکی کنکور هستید. حال این دانش آموز خوب نیست و ممکن حین بحث و گفتگو با شما از کلمه یا عبارتی استفاده کنه که اصلا در شان شما و خودش نیست؛ یا عبارت غیر محترمانه ای رو بیان کنه. خب اگر در این موقعیت شما به شکل کاملا قاطع و خشمگین بخواید باهاش برخورد کنید، قطعا شرایط بدتری درست میشه. چرا که دانش آموز دست به سرزنش و تخریب خودش می زنه و مدام انرژی منفی بیشتری رو به خودش منتقل می کنه.

اما اگر شما مهارت کنترل را داشته باشید؛ در گام اول سکوت می کنید و نهایتا با زبان بدن و زبان خود او را تا حدودی متوجه رفتار ناپسندش می کند و یا حتی موضوع را به زمانی دیگر موکول می کند و بیشتر توان خود را بر همدردی و همراهی با دانش آموز می گذارد.

⊕ علاقه به کار:

تاثیر علاقه به کار در پیشرفت و انجام هر چه بهتر کار و وظیفه بر هیچکس پوشیده نیست. حال آنکه تصور کنید شما به کار خود علاقه ای ندارید؛ ولی در عین حال دانش آموزی یکی از مهم ترین و دشوار ترین مقاطع زندگی خود را با امید و انگیزه  با شما شریک شده است تا به بهترین نحو ممکن از آن عبور کند. در همچین موقعیتی شما با علاقه نداشتن به کار خود، نه تنها از وقت و زمان خود لذت نمی برید، بلکه در حال خراب کردن اعتماد و انگیزه دانش آموزتان هستید و حتی ممکن است که دانش آموز شما پس از این تجربه به مشاوران دیگر هم سو نظر پیدا کند. حتی به آنها و دیگر مشاوران در حوزه های گوناگون هم در طول زندگی اش مراجعه نکند که آنگاه قطعا شما در این موضوع با او سهیم خواهید بود.

⊕ رسیدگی به خود، مخصوصا ظواهر:

هر شغلی لباس فرم و استایل مخصوص به خودش رو لازم داره؛ تا جایی که بعضی شغل ها رو با لباس پرسنلشون می شناسیم؛ مثل پلیس، دکتر ، آتش نشان و ‌…. اما برای یک مشاور، اصلی ترین عنصر، آراستگی و سادگی. در واقع شما نباید با تیپ تون جلب توجه کنید. به هیچ وجه برای آقایان شلوار و پیراهن اسپرت، ترجیحا در تم تیره، به علل روانشناسی اثبات شده و خانم ها هم مانتو و مقنعه که حالا با توجه به محیط و فضای کار قابل تغییر هست. ولی اگر یک مشاور در روز اول با یک تیشرت بنفش و یک شلوار اسلش پاره، وارد جلسه بشه و تتو های بدنش هم معلوم باشه، دانش آموز یا از پنجره فرار می کنه، یا نهایتا جلسه اولش میشه جلسه آخرش.

علاوه بر مسئله لباس، مسئله خوش بو بودن بسیار مهم است. همیشه خود را معطر کنید و برای این کار ترجیحا از بو های دلنشین و ملایم استفاده کنید. نکته مهم دیگه هم اینکه قبل از ورود به اتاق، یه آبی به سر و صورتتون بزنید تا شاداب و سرحال بشید و موهاتون رو یه آب و جارو بکنید.